ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ (IVF/ICSI)
Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι μία τεχνική υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην οποία η διαδικασία γονιμοποίησης πραγματοποιείται στο εργαστήριο. Συνίσταται στη λήψη ωαρίων από τις ωοθήκες της γυναίκας και τη γονιμοποίησή τους με τα σπερματοζωάρια του άντρα.
Φυσιολογικά παράγεται ένα μόνο ωάριο σε κάθε κύκλο της γυναίκας. Ο στόχος μας στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι να παραχθούν ΜΕ ΑΣΦΑΛΕΙΑ όσο το δυνατόν περισσότερα ωάρια με μια διαδικασία που ονομάζεται διέγερση ωοθηκών. Για το σκοπό αυτό δίνεται ειδική ορμονική φαρμακευτική αγωγή στη γυναίκα που διεγείρει τις ωοθήκες της. Κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας, η γυναίκα παρακολουθείται με υπερηχογραφήματα και αιματολογικές εξετάσεις για να εκτιμηθεί η ανταπόκριση των ωοθηκών στην ορμονική θεραπεία, αλλά και ο χρόνος στον οποίο τα ωάρια είναι ώριμα και έτοιμα για λήψη. Η μέση διάρκεια της ορμονικής θεραπείας που απαιτείται για τη διέγερση των ωοθηκών είναι 12-14 μέρες.
Η λήψη των ωαρίων (ωοληψία) γίνεται διακολπικά και διαρκεί περίπου 15 λεπτά. Ο εξειδικευμένος γυναικολόγος, με την καθοδήγηση διακολπικού υπερήχου, αναρροφά τα ωάρια από τις ωοθήκες, ενώ η γυναίκα βρίσκεται υπό την επήρεια μέθης. Λίγες ώρες αργότερα ξεκινά η γονιμοποίηση των ωαρίων μετά την επεξεργασία που υφίσταται το σπέρμα που έχει δοθεί από το σύντροφο.
Η γονιμοποίηση γίνεται είτε με την τεχνική κλασσικής γονιμοποίησης (IVF) είτε με μικρογονιμοποίηση (ICSI). Κατά τη διάρκεια της κλασσικής γονιμοποίησης εκατοντάδες χιλιάδες σπερματοζωάρια τοποθετούνται σε ένα ειδικό ‘πιατάκι’ μαζί με τα ωάρια, όπου και πραγματοποιείται η γονιμοποίηση. Στην περίπτωση της μικρογονιμοποίησης (ICSI), ο εμβρυολόγος επιλέγει ένα μόνο σπερματοζωάριο και το διοχετεύει απευθείας στο εσωτερικό του ωαρίου με λεπτούς χειρισμούς με τη χρήση ειδικού μικροσκοπίου (η μέθοδος της μικρογονιμοποίησης επιτρέπει σε ζευγάρια με πολύ χαμηλό αριθμό ή κακής ποιότητας σπερματοζωάρια, να πετύχουν γονιμοποίηση των ωαρίων τους στο εργαστήριο και τελικά εγκυμοσύνη). Μετά από 24 ώρες περίπου ο εμβρυολόγος παρατηρεί στο μικροσκόπιο πόσα ωάρια έχουν γονιμοποιηθεί και πόσα από τα γονιμοποιημένα ωάρια αρχίζουν να αναπτύσσονται φυσιολογικά. Από τα φυσιολογικά γονιμοποιημένα και αναπτυσσόμενα έμβρυα επιλέγονται ένα έως τρία, τα οποία μεταφέρονται μέσα στη μήτρα από την 2η μέχρι την 5η ημέρα μετά την ωοληψία. Το χρονικό σημείο στο οποίο γίνεται η μεταφορά εξαρτάται από τον αριθμό και την ποιότητα των αναπτυσσόμενων εμβρύων.
Η τοποθέτηση των εμβρύων στη μήτρα (εμβρυομεταφορά) είναι μία σύντομη διαδικασία και γίνεται με ένα μαλακό καθετήρα, με την καθοδήγηση υπερήχων, για να επιβεβαιωθεί ακριβώς το σημείο της τοποθέτησής τους στο εσωτερικό της μήτρας της γυναίκας. Συνήθως δεν απαιτείται αναισθησία και η όλη διαδικασία είναι ανώδυνη.
Μετά την πάροδο 2 εβδομάδων γίνεται τεστ κύησης με αιματολογική εξέταση. Εάν το τεστ είναι θετικό, συνιστάται υπερηχογραφικός έλεγχος για επιβεβαίωση.
Στη διάρκεια της θεραπείας για τη προετοιμασία των ωαρίων και τη λήψη τους η γυναίκα μπορεί να εξακολουθεί να εργάζεται κανονικά. Μετά την τοποθέτηση των εμβρύων, συνιστάται η γυναίκα να ξεκουράζεται τις πρώτες μέρες και να αποφεύγει έντονη σωματική δραστηριότητα ώστε να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες σύλληψης.
Ένα κατατοπιστικό βίντεο για την εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να βρεθεί εδώ: www.youtube.com/watch?v=GeigYib39Rs
Παρακάτω παρατίθενται τα ποσοστά επιτυχίας εξωσωματικής γονιμοποίησης ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα του Λονδίνου.
ΣΠΕΡΜΑΤΕΓΧΥΣΗ (ποσοστό επιτυχίας 15-20%)
Η σπερματέγχυση συνίσταται στην κατευθείαν έγχυση του σπέρματος στην κοιλότητα της μήτρας. Είναι μέθοδος που έχει ένδειξη σε περιπτώσεις ανεξήγητης (ιδιοπαθούς) υπογονιμότητας ή/και σε ήπιες ανωμαλίες σπερματοζωαρίων. Χρησιμοποιείται επίσης σε περιπτώσεις ζευγαριών που είχαν προβλήματα ωορρηξίας και δεν έχουν πετύχει εγκυμοσύνη (παρότι έχουμε πετύχει ωορρηξία μετά από θεραπεία με κλομιφαίνη). Επιπλέον είναι μια καλή μέθοδος για ζευγάρια που χρησιμοποιούν δότη σπέρματος.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σπερματέγχυση είναι το ορμονικό προφίλ της γυναίκας να είναι φυσιολογικό και οι σάλπιγγες της να λειτουργούν κανονικά. Η ωρίμανση των ωοθυλακίων στον κύκλο της σπερματέγχυσης γίνεται είτε με χάπια από το στόμα είτε με ενέσιμη αγωγή. Σε γυναίκες νεαρής ηλικίας, η σπερματέγχυση μπορεί να γίνει και κατά τη διάρκεια ενός φυσικού κύκλου χωρίς τη χρήση φαρμάκων.
Κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής θεραπείας, η γυναίκα παρακολουθείται με υπερηχογραφήματα για να εκτιμηθεί ο χρόνος στον οποίο τα ωάρια είναι ώριμα, με σκοπό να επιλεγεί η κατάλληλη μέρα που θα γίνει η σπερματέγχυση. Μόλις τα ωοθυλάκια έχουν το σωστό μέγεθος, προκαλείται η ωορρηξία και προγραμματίζεται η σπερματέγχυση. Το σπέρμα που χρησιμοποιείται στη σπερματέγχυση δίνεται από τον σύντροφο (ή προσφέρεται από δότη σε περιπτώσεις ανδρικής υπογονιμότητας) και υφίσταται ειδική κατεργασία και εμπλουτισμό πριν από τη χρήση του.
Η σπερματέγχυση είναι μία απλή και ανώδυνη διαδικασία που διαρκεί ελάχιστα και δεν χρειάζεται αναισθησία. Η γυναίκα βρίσκεται στη γυναικολογική θέση και ο ειδικός γυναικολόγος εισάγει έναν λεπτό πλαστικό καθετήρα μέσα στη μήτρα και μέσω αυτού διοχετεύει τα σπερματοζωάρια. Μετά τη σπερματέγχυση, μπορεί να συστηθεί αγωγή προγεστερόνης για την υποστήριξη του ενδομητρίου.
Η νέα μέθοδος σπερματέγχυσης IUTPI (IntraUterine TuboPeritoneal Insemination), γίνεται ανάλογα με την περίπτωση, και μετά από συζήτηση με το ζευγάρι. Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου στηρίζεται στην έγχυση 10 ml σπέρματος σε αντίθεση με τα 1–4 ml που χρησιμοποιούνται στην κλασσική μέθοδο σπερματέγχυσης (IUI) και με την κατάλληλη στεγανοποίηση του τραχήλου που επιτυγχάνεται με το ειδικά σχεδιασμένο κολποδιαστολέα. Τα σπερματοζωάρια, έτσι, προωθούνται κατά μήκος ολόκληρου του γυναικείου γεννητικού συστήματος (μήτρα, σάλπιγγες, δουγλάσιος) και πιο κοντά στις θέσεις όπου επιτελείται η γονιμοποίηση του ωαρίου.
Με τον τρόπο αυτό τα σπερματοζωάρια διατηρούν την ενέργειά τους και τη γονιμοποιητική τους δυνατότητα. Εάν υπολογισθεί ότι η μέση ταχύτητα των σπερματοζωαρίων είναι 30-50 μm/sec για να διανύσουν την απόσταση των 15-20 εκ από την κοιλότητα της μήτρας θα χρειαστούν 1 έως μιάμιση ώρα για να φθάσουν καταπονημένα στη συνάντησή τους με το ωάριο η τα ωάρια. Αντίθετα με την IUTPI, τα σπερματοζωάρια έρχονται άμεσα σε επαφή με το ωάριο/α.
Στα 15 χρόνια εφαρμογής της, τα αποτελέσματα της IUTPI είναι πολύ ενθαρρυντικά και αγγίζουν το 30% ανά προσπάθεια.
Ένα ενδεικτικό βίντεο της μεθόδου μπορεί να βρεθεί στο www.youtube.com/watch?v=jJ6tbJcaGC4